ΤΕΥΧΟΣ 14

Μάϊος 1989

Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΣΩΖΕΙ

Αμφισβητήθηκε πρόσφατα η Παράδοση της Εκκλησίας του Χριστού, που προσεύχεται: “Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς”. “Μόνον ο Θεός, λέγουν, σώζει. Η Παναγία μπορεί μόνο να πρεσβεύει, όπως και κάθε άγιος”. Πρέπει, λοιπόν, να θυμηθούμε ορισμένα πράγματα που φαίνεται ότι ξεχάσαμε:

Τον Θεό τον γνωρίσαμε μόνο γιατί σαρκώθηκε. Ο Θεός αποκαλύφθηκε με τη Σάρκωσή Του και μόνο. “Θεός εφανερώθη εν σαρκί” (Τιμ. Α΄, γ΄ 16). Μόνον εν σαρκί. Με κανέναν άλλο τρόπο. Κάθε θεοφάνεια, τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη είναι φανέρωση του Σαρκωθέντος Θεού Λόγου. Και αυτό ισχύει όχι μόνο για τους ανθρώπους, αλλά και για τους αγγέλους. Μόνο δια της σαρκώσεως ο Θεός “ώφθη αγγέλοις” (Τιμ. Α΄, γ΄, 16).

Οι εμφανίσεις του αναστάντος Χριστού δεν περιορίζονται στο χρόνο μόνο μετά την Ανάσταση. Ο Θεός είναι Κύριος του χρόνου και δε δεσμεύεται από αυτόν, η δε άφθαρτη Καινή Κτίση η εν τω αναστάντι Χριστώ δεν έχει σχέση με το χρόνο των δημιουργημάτων που βρίσκονται στη φθορά. Ήδη στη Μεταμόρφωσή Του ο Κύριος έδειξε την πραγματικότητα της Βασιλείας των Ουρανών, όπου σαν άφθαρτος Ήλιος της Δικαιοσύνης θα λάμπει εν μέσω των Αγίων. Στη Μεταμόρφωση οι μαθητές είδαν τον αναστάντα Χριστό εν δόξη, όπως θα τον βλέπουν οι άγιοι στην αιώνια Βασιλεία. Η Μεταμόρφωση ήταν πρόγευση της Βασιλείας του Θεού, πρόγευση της Βασιλείας του αναστάντος Χριστού. Και βλέπουμε σ’ αυτήν παρόντα όχι μόνον τα κυριότερα πρόσωπα της Καινής Διαθήκης, τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, αλλά και τα κυριότερα πρόσωπα της Παλαιάς Διαθήκης, το Μωϋσή και τον Ηλία, να ομιλούν μαζί Του, όπως ακριβώς μιλούσαν τα πρόσωπα της Παλαιάς Διαθήκης με τον αναστάντα Χριστό στις θεοφάνειες εκείνες. (Στον Αδάμ και την Εύα στον Παράδεισο, στον Κάιν, στον Αβραάμ στη Δρυ του Μαμβρή, όπου μαζί με δύο αγγέλους έφαγε ό,τι μαγείρεψε η Σάρρα, όπως έφαγε και το ψάρι και το κηρόμελο, όταν εμφανίσθηκε στους Αποστόλους κεκλεισμένων των θυρών, στην ολονύχτια πάλη Του με τον Ιακώβ, στο Σινά, στην κάμινο με τους τρεις παίδες, στις συνομιλίες και τα οράματα των Προφητών κ.τ.λ.). “Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε, ο μονογενής Υιός ο ων εις τον κόλπον του Πατρός, εκείνος εξηγήσατο” (Ιω. α΄ 18).

Δεν υπάρχει δυνατότητα θεοφανείας παρά μόνον εν τη σαρκί του Θεανθρώπου, όχι γιατί υπάρχει κάποια αδυναμία στο Θεό να φανερωθεί αλλιώς, αλλά γιατί υπάρχει αδυναμία στον άνθρωπο να δει το Θεό αλλιώς. “Θεόν ανθρώποις ιδείν αδύνατον, ον ου τολμά αγγέλων ατενίσαι τα τάγματα. Δια σου δε Πάναγνε ωράθη βροτοίς, λόγος σεσαρκωμένος” (Μ. Ευχολ.). Άρα δεν υπάρχει θεογνωσία και, επομένως, δεν υπάρχει σωτηρία παρά μόνο δια της αειπαρθένου Μητέρας του Θεού, αφού η Σάρκωση του Υιού του Θεού χωρίς τη δική της ασύγκριτη αγιότητα και συγκατάθεση θα ήταν αδύνατη. Η Θεοτόκος είναι “η επουράνιος πύλη” και “η κλίμαξ δι ης κατέβη ο Θεός”. Η Θεοτόκος συνέδεσε μέσα στο σώμα της τον Ουρανό και τη γη, το Δημιουργό και τη Δημιουργία Του. Γι’ αυτό η Θεοτόκος σώζει. Γιατί δι’ αυτής, εκοινώνησε ο Θεός με την Κτίση Του, και όχι μόνο δι’ αυτής, αλλά εν αυτή. Η Θεοτόκος είναι το σημείο συναντήσεως και επαφής του Κτίστου και της κτίσεως, το ελεύθερο πρόσωπο μέσα στο σώμα του οποίου, και με τη γεμάτη αγάπη και υποταγή συγκατάθεσή του, έγινε η καθ’ υπόστασιν ένωσις του Υιού του Θεού με την Κτίση Του, εκεί όπου ο Κτίστης και η Κτίση έγιναν εν καθ’ υπόστασιν. Η Θεοτόκος είναι το κέντρο όπου η κάθετη και η οριζόντια κεραία του Σταυρού ενώνεται. Γιατί ο Σταυρός δεν είναι μόνο το σημείο της Αγάπης και της θυσίας, είναι και το σημείο της Σαρκώσεως του Θεού.

“Άνθρωπος γέγονε Θεός, ίνα θεόν τον Αδάμ απεργάσηται”. Όμως ο Θεός έγινε άνθρωπος μέσα στο σώμα και από το σώμα της Παρθένου. Έγινε ο Θεός σάρκα και η σάρκα του Θεού μας κάνει κι εμάς θεούς κατά Χάριν βγάζοντάς μας από την ουτιδανότητα του κτιστού. Όμως η Σάρξ του Λόγου που μας θεώνει είναι σάρξ της Θεοτόκου. “Ζωαρχικόν άρα της Θεοτόκου το σώμα, αυτό της θεότητος το ζωαρχικόν εισδεξάμενον πλήρωμα”, λέγει ο Άγιος Ανδρέας ο Κρήτης. Ζωαρχικό είναι αυτό που άρχει της ζωής και από το οποίο άρχεται η ζωή της Κτίσεως, της υλικής και της νοεράς εξίσου. Εφ’ όσον, λοιπόν, η Θεοτόκος είναι αρχή της ζωής απάντων των κτιστών, εφ’ όσον είναι ζωαρχία, σώζει. Γιατί σωτηρία δεν είναι άλλο από την αιώνια ζωή εν Θεώ και αυτήν δεν την έχουν τα κτίσματα, άγγελοι και άνθρωποι, παρά μόνο δι’ αυτής και εν αυτή. Η Θεοτόκος δεν είναι μόνον η ιστορική κλίμαξ δι’ ης κατέβη ο Θεός, είναι και η οντολογική θύρα δια της οποίας περνάει ο Θεός και κοινωνεί με κάθε πρόσωπο αγγέλου ή ανθρώπου. Η Θεοτόκος είναι ο πρώτος κατά Χάριν Θεός, ο οντολογικά πρώτος, ο άμεσα δεχόμενος τις συνέπειες της κοινωνίας του Κτίστου με την Κτίση Του. Γι’ αυτό είναι Αυτή η “διαπορθμεύουσα, όλον το πλήρωμα των εκ Θεού δωρεών, αγγέλοις ανθρώποις Τε”. Η Θεοτόκος είναι η πηγή από την οποία αναβλύζει η θεία Ενέργεια για το σύμπαντα κόσμο. Δεν υπάρχει σωτηρία, αγιασμός, θέωσις, ατρεψία, ζωή, παρά μόνον δια της Θεοτόκου. Γι’ αυτό και η Εκκλησία ψάλλει στη Μητέρα του Θεού.

“Χαίροις μετά Θεόν η θεός τα δευτερεία της Τριάδος η έχουσα. Αμέσως η δεχομένη των εκ Θεού δωρεών το πλήρωμα όλον και εις άπαντας, αγγέλους ανθρώπους τε, τούτο διαπορθμεύουσα. Πατρός η νύμφη, του Υιού μήτηρ άσπιλος, και του Πνεύματος Ναός Άγιος πάμφωτος. Τέλος το σκοπιμώτατον, και ύστατον Πάναγνε Δημιουργίας απάσης δι’ ην ο κόσμος εγένετο και Σου τη γεννήση η αιώνιος του Κτίστου Βουλή πεπλήρωται”.

(Ύμνος Αγίου Ανδρέου Κρήτης)

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ