ΤΕΥΧΟΣ 48

Χειμώνας 1993-94

Ένα καινούριο βιβλίο

Εκδόθηκε, πρόσφατα, από τις εκδόσεις “Ζέφυρος”, το βιβλίο του γιατρού Αλέξανδρου Καλόμοιρου “Οι έξι αυγές”. Πρόκειται για μια θεολογική μελέτη με θέμα τη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου, γραμμένη με γνώμονα τη διήγηση της Εξαημέρου και την ερμηνεία των εκκλησιαστικών πατέρων, που ασχολήθηκαν μ’ αυτό το ζήτημα.

Είναι γνωστό πόσες παρεξηγήσεις, συζητήσεις και τεχνητές “διαμάχες” ανάμεσα σε επιστήμη και θεολογία έχει προκαλέσει η διήγηση της Γενέσεως, σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου. Ο συγγραφέας του βιβλίου, αν και είχε προσωπική πείρα από τέτοιες αντιδικίες, δεν προσεγγίζει το θέμα του με κανενός είδους πολεμική. Απλά και με σαφήνεια, φέρνει στο κέντρο της συζήτησης, τη γραπτή παράδοση της εκκλησίας, την Αγία Γραφή και τους θεοφόρους Πατέρες. Και να, που μέσα από αυτή την γεμάτη ταπείνωση σκοπιά φανερώνεται μια μοναδική ερμηνεία, που ρίχνει αληθινό φως σε θέματα που ο ανθρώπινος ορθολογισμός έχει επί αιώνες μετατρέψει σε πέτρα σκανδάλου.

Και όμως, αρκεί μια αγνή ματιά, αγάπη για το Δημιουργό και προσεκτική μελέτη για να βγει ο άνθρωπος από τη σύγχυση και να καταλάβει πόσο απλή είναι η αλήθεια. Η εικόνα του σπόρου που κρύβει τις καταβολές όλου του δέντρου, αρκεί, σύμφωνα με τους Πατέρες για να μας διδάξει την προέλευση του σύμπαντος και την ιστορία όλης της Δημιουργίας. Η εικόνα του σπορέα είναι η εικόνα του Χριστού-Δημιουργού: “Εξήλθεν ο σπείρων του σπείραι τον σπόρον αυτού”. Το σύμπαν, προέρχεται από έναν “σπόρο”. Τα άστρα, τα φυτά, τα ζώα, οι άνθρωποι, είμαστε βλαστοί που φύτρωσαν από τον ίδιο αρχικό σπόρο. Αναπτυχθήκαμε και εμφανιστήκαμε το κάθε πλάσμα με τη σειρά του, όπως στο δένδρο τα κλαδιά, τα φύλλα, και οι καρποί.

Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο, με τίτλο “Ο Κόσμος”, αναλύει τις λίγες, αποφασιστικής σημασίας γραμμές με τις οποίες η Γένεση περιγράφει τη δημιουργία του ουρανού και της γης. Το δεύτερο, με τίτλο “Ο άνθρωπος”, αποτελεί μια σπάνια συγκεφαλαίωση της ορθόδοξης ανθρωπολογίας. Στο κεφάλαιο αυτό μπαίνουν τα θεμέλια της μοναδικής ερμηνείας του μυστηρίου που λέγεται άνθρωπος. Εδώ ο συγγραφέας καταθέτει την πίστη της εκκλησίας για το ποια είναι η αληθινή ανθρώπινη φύση, ποιο το γνήσιο πρωτότυπο σύμφωνα με το οποίο πλαστήκαμε, από που απορρέει η αθανασία την οποία ο Κύριος υποσχέθηκε να μας χαρίσει.

Ο γιατρός Καλόμοιρος πάλεψε σ’ όλη του τη ζωή με τα θέματα αυτά, που βρίσκονται στη ρίζα της πίστης μας. Αγαπούσε πολύ να τα μελετά και να γράφει γι’ αυτά. Λίγο πριν πεθάνει συγκεφαλαίωσε τα γραψίματα και τις σκέψεις του στο μικρό αυτό βιβλίο, που με ιδιαίτερη αγάπη και καλαισθησία επιμελήθηκαν οι εκδόσεις “Ζέφυρος” .

Δεύτε ίδωμεν πιστοί

Χριστούγεννα, Θεοφάνια, “ο Θεός εφανερώθη εν σαρκί”, το ξένον και παράδοξον μυστήριον αποκαλύπτεται. Ο άνθρωπος πιστεύοντας στο διάβολο παύει να αναγνωρίζει την αγάπη του Θεού ως το κέντρο και την πηγή της ζωής του. Τον κυριεύει ο θάνατος* “Επεί ζήσαι άνευ ζωής ουχ οίον τε ην* η δε ύπαρξις της ζωής εκ της του Θεού περιγίγνεται μετοχής* μετοχή Δε Θεού εστίν το γιγνώσκειν τον Θεόν” ( Άγ. Ειρηναίος ΒΕΠΕΣ 5,14). Ωστόσο σ’ αυτό το κατάντημα ο άνθρωπος γίνεται αντικείμενο της αγάπης του Θεού, που σαν μανικός εραστής σπεύδει να εξομοιωθεί μαζί του. Αναμιγνύει με τη δική του θεία ζωή, τη ζωή που δώρισε στο πλάσμα Του, και έλουσε στο φως της θεογνωσίας την ύπαρξη του κτίσματος που ήταν βυθισμένη στο σκοτάδι και στη σκιά του θανάτου. Ο εχθρός με την ανυπακοή εμφυτεύει στην κτίση την νέκρωση, η γέννηση του Σωτήρα ανακαινίζει τους δεσμούς την φύσεως και χαρίζει στην κτίση την ελευθερία. “Ο θάνατος και η φθορά δια τον συνόντα Λόγον εξηφανίζετο” (Μ.Αθανασίου ΒΕΠΕΣ 30,91). Με την ενανθρώπιση “τα άνω τοις κάτω συνομιλεί”. Το μεσότοιχο του φραγμού γκρεμίζεται. Ο χωρισμός του χρόνου σε παρελθόν, παρόν και μέλλον αίρεται αμετάκλητα. Ο Χριστός είναι η μαγιά που ενώ εμφυτεύεται σε ένα σημείο της ζύμης την ζυμώνει ολόκληρη και την πιο πάνω και την πιο κάτω. Οι διακρίσεις καταργούνται, όλοι μπολιάζονται στην καινούρια άμπελο και δέχονται την δωρεά της υιοθεσίας.

Ο Λόγος σαρκούται και το μέγα και απόκρυφο μυστήριο της θείας βουλής φανερώνεται. Η κατ’ οικονομία υποστατική ένωσις των δύο φύσεων στο πρόσωπο του Χριστού είναι ο λόγος της δημιουργίας του ανθρώπου. Ο άνθρωπος “ώσπερ εις κανόνα τινά και όρον κατεσκευάσθη το εξ αρχής... ώστε Θεόν υποδέξασθαι δυνηθήναι” (Ν.Καβάσιλα). Το σύμπαν και ο άνθρωπος πλάθονται εν τη προόψει της ενώσεως Θεού και ανθρώπου. “Τούτο εστί το μέγα και απόκρυφο μυστήριο. Τούτο εστίν ο της αρχής των όντων προεπινοούμενος θείος σκοπός. Προς τούτο το τέλος αφορών, ταις των όντων ο Θεός παρήγαγεν ουσίας” (‘Αγ.Μαξίμου, PG 90,621). Ο Χριστός είναι ο πρωτότοκος πάσης κτίσεως, ο νέος Αδάμ που κατ’ εικόνα του πλάστηκε ο παλαιός. “Και γαρ δια τον καινόν άνθρωπος, ανθρώπου φύσις συνέστη το εξ’ αρχής και νους και επιθυμία προς εκείνον κατεσκευάσθη* και λογισμόν ελάβομεν, ίνα τον Χριστόν γιγνώσκωμεν... επεί και δημιουργημένοις αυτοί αρχέτυπον ην” (Ν.Καβάσιλας).

Χριστού γέννησις, Χριστού ταφή και ανάστασις. Γράφει ο Άγ.Επιφάνειος Κύπρου: “Νυκτί Χριστός εν Βηθλεέμ γεννάται* νυκτί πάλιν εν τη Σιών αναγεννάται. Σπάργανα εις την γέννησιν καταδέχεται* σπάργανα και ενταύθα κατατυλίττεται. Σμύρναν γεννηθείς εδέξατο* σμύρναν και εν τη ταφή και αλόην καταδέχεται. Εκεί Ιωσήφ άνανδρος ανήρ της Μαρίας προσηγορεύεται* αλλ’ ώδε Ιωσήφ ο εξ Αριμαθαίας κηδευτής της ζωής ημών αναδεικνύεται. Εν Βηθλεέμ και εν φάτνη ο τόπος αλλά και εν τω τάφω ως επί φάτνης ο τόπος. Πρώτα πάντων ποιμένες την Χριστού ευηγγελίζοντο γέννησιν* αλλά και πρώτος πάντων ποιμένες Χριστού μαθηταί ευηγγελίσθησαν του Χριστού την εν νεκρών αναγέννησιν. Εκεί Χαίρε, ο άγγελος τη Παρθένω εβόησε και ενταύθα, Χαίρετε, ο της μεγάλης Βουλής άγγελος Χριστός ταις γυναιξί ανακέκραξεν. Εν τη πρώτη γεννήσει Χριστός μετά τεσσαράκοντα ημέρας εισήλθεν εις την επίγειον Ιερουσαλήμ* αλλά και εν τη νεκρών αναστάσει Χριστός μετά τεσσαράκοντα ημέρας ανήλθεν εις την άνω Ιερουσαλήμ” (PG 43,444).

Μόνον με την ταπείνωση ο άνθρωπος μπορεί να προσεγγίσει το μυστήριο της κενώσεως του Σωτήρα για να γεννηθεί μέσα του και να του φέρει την σωτηρία. “Προσκυνούμεν σου την Γένναν Χριστέ...”.

Μαρτυρία ψεύδους

Το 1992, μετά την επίθεση της Ουνίας στα κράτη της ανατολικής Ευρώπης οι σχέσεις Ρώμης και Κων/πολης ψυχράθηκαν. Σ’ αυτή την κρίσιμη περίοδο και στην θρονική γιορτή του Βατικανού την 30η Ιουνίου, στάλθηκε εκ μέρους του κ.Βαρθολομαίου ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ.Ιάκωβος, που απευθυνόμενος στον πάπα Ιωάννη - Παύλο τον Β’ του είπε: “Όταν το1959 την 17^η Μαρτίου ο Πατριάρχης Αθηναγόρας με έστειλε στον πάπα Ιωάννη τον ΚΓ’, μου έδωσε το εξής μήνυμα να διαβιβάσω: Αγιότατε, ο Πατριάρχης μου μοι ανέθεσε να σας είπω, ότι ο εκτός στίχος του α’ κεφαλαίου του Ευαγγελίου του Ιωάννου εγράφη δια σας, και ότι εκείνος πιστεύει, πως ο άνθρωπος, ο απεσταλμένος παρά Θεού, και του οποίου το όνομα ήτο Ιωάννης, είσθε σεις, και ότι ο έβδομος στίχος του ιδίου κεφαλαίου περιγράφει την αποστολή σας: ότι δηλαδή όπως εκείνος “ήλθεν εις μαρτυρίαν, ένα μαρτυρήση περί του φωτός, ίνα πάντες πιστεύωσι δι’ αυτού”, κατά τον ίδιον τρόπον και δια τον ίδιον σκοπόν επελέγητε και ημείς: Σεις δεν είσθε το φως, αλλ’ ανεδείχθητε επί την λυχνία την Ρώμης “ίνα μαρτυρήσητε περί του φωτός” (Ιωάνν. Α’ 6,8). Και συνέχισε ο Ιάκωβος: “Αυτός, Αγιώτατε, ήτο ο πρόλογος του διαλόγου, ο οποίος εγκαινιάσθη μεταξύ των αγγέλων της Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας... Δι’ αυτόν τον μεγάλο σκοπόν και την μεγίστην εις βάρος αποστολήν, ηυδόκησεν ο Θεός να επιλεγήτε και εκλεγήτε ως ο Επίσκοπος και Πατριάρχης της σεβασμίας Εκκλησίας της Ρώμης” (Περιοδικό Επίσκεψη).

Πως είναι δυνατό χείλη ορθοδόξου ποιμένος να παρομοιάζουν τον αιρεσιάρχη Πάπα της Ρώμης με τον “μείζονα εν γεννητοίς γυναικών”, τον Τίμιο Πρόδρομο του Χριστού; Ομολογεί, λοιπόν, το Πατριαρχείο και ο κ.Ιάκωβος, ότι ο Πάπας της Ρώμης μαρτυρεί την αλήθεια ενώπιον των ανθρώπων; Γιατί, τότε, διαμαρτύρονται για τον προσηλυτισμό που επιχειρούν οι Παπικοί μέσω την Ουνίας; Είναι φανερό και δεν χρειάζεται άλλο σχολιασμό, πόσο βλάσφημη είναι η βάση του λεγομένου “διαλόγου” και ότι δεν εξυπηρετεί άλλο, παρά τη δουλόφρονα υποταγή της ορθοδοξίας στον Παπισμό, από τους ίδιους τους ποιμένες της.

Μόνωση και ησυχία

Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, που έγινε για μας σε όλα τύπος και υπογραμμός, υπέδειξε με το παράδειγμά του πόσο πολύτιμη και αναγκαία είναι η κατά μόνας συνομιλία με το Θεό και η ενώπιος ενωπίω προσευχή.

“Και απολύσας τους όχλους ανέβη εις το όρος κατ’ ιδίαν προσεύξασθαι. Οψίας δε γενομένης μόνος ην εκεί” (Ματθ. ιδ’23). “Εγένετο δε εν ταις ημέραις ταύταις εξήλθεν εις το όρος προσεύξασθαι και ην διανυκτερεύων εν τη προσευχή του Θεού” (Λουκ. στ. 12). “Και αποταξάμενος αυτοίς απήλθεν εις το όρος προσεύξασθαι. Και οψίας γενομένης ην το πλοίον εν μέσω της θαλάσσης και αυτός μόνος επί της γης” (Μάρκ. στ. 46,47). “Διήρχετο δε μάλλον ο λόγος περί αυτού και συνήρχοντο όχλοι πολλοί ακούειν και θεραπεύεσθαι υπ’ αυτού από των ασθενειών αυτών* αυτός δε ην υποχωρών εν ταις ερήμοις και προσευχόμενος” (Λουκ. 15,16).

Ο δρόμος της κοινωνίας με το Θεό και τους ανθρώπους περνά μέσα από την έρημο της μόνωσης της σιωπής και της ησυχίας. “Συ δε όταν προσεύχη είσελθε εις το ταμείον σου, και κλείσας την θύραν σου πρόσευξαι τω πατρί σου τω εν τω κρυπτώ, και ο πατήρ σου ο βλέπων εν τω κρυπτώ αποδώσει σοι εν τω φανερώ” (Ματθ. στ’, 6). “Ειρήνευσον εν σεαυτώ και ειρηνεύσει σοι ο ουρανός και η γη. Σπούδασον εισελθείν εις το ταμείον το ένδοθέν σου και όψει το ταμείον το ουράνιον* εν γαρ έστι τούτο κακείνο. Και εν μια εισόδω θεωρείς τα αμφότερα. Η κλίμαξ την Βασιλείας εκείνης ένδοθέν σου εστί, κεκρυμμένη εν τη ψυχή σου” (Άγ.Ισαάκ Λ, 127).

Σύμφωνα με την γνώμη των Αγίων Πατέρων ο περισπασμός είναι αιτία του σκοτασμού του νοός. Διότι εάν δεν συμμαζευτεί από παντού ο νους, όπως το νερό περιορίζεται μέσα σε ένα σωλήνα, δεν είναι δυνατόν στη διάνοια να συγκεντρωθεί προς τον εαυτόν της ώστε και προς τον Θεό να ανεβεί. “Μη ανελθών δε τις νοερώς και μη γευσάμενος τι των άνω, πως ευχερώς των κάτω καταφρονήσαι δύναται;” (Φιλοκ. Γ’,90).

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ